Cenab-ı Hak, her canlıya hayatını devam ettirebilmesi için gerekli bütün şartları en güzel ve en mükemmel tarzda hazırlamıştır. Meselâ, bir balığı suda en rahat şekilde yüzebilecek ve rızkını kolayca temin edebilecek surette yaratarak, ona nehirleri ve denizleri hediye etmiştir.
Eğer balık, fıtratının aksine hareket ederek, kendisi için yasaklanan hava âlemine girmeye meyledip sahile çıksa, acı akıbetini kendisi hazırlamış olacaktır.
Bu İlâhî kanun bütün hayat sahipleri için geçerlidir. Balığı suda en rahat şekilde yaşatan ve yüzdüren Cenâb-ı Hak, bir güvercini de havada kolayca uçabilecek tarzda yaratmıştır. Balık için lüzumsuz olan ve kalabalık teşkil eden kanatlar ve ayaklar, güvercinin hayatı için şarttır.
Tavuğun uçmasını sınırlandırmak suretiyle onu insanlara bir nev’i arkadaş yapan Hak Teâlâ, tavuğun uçmadaki eksikliğini insanların ona şefkat etmesi ile tamamlamıştır.
Aynı şekilde, kurdu, avını rahatlıkla yakalayıp parçalayacak bir vaziyette yaratan hikmet ve kerem sahibi, koyunu uysallığı ile insana bir yardımcı yapmış ve köpeği ise koyunlara bekçi ve insana hizmetkâr kılmıştır.
Bunun gibi her canlının hayat şartları, kendi iradesi dışında Allah-u Azimüşşân’ın çizdiği kader programı üzere hazırlanmıştır.
