f. Cimrilik
Sehavet ve cömertliğin zıddı olan cimrilik, insanı hem dünya hem de âhiret saadetinden mahrum eden kötü huylardan biridir. Cimri insan, sadaka ve hayratta elini sıkı tutar.
İsraf haram olduğu gibi, cimrilik de haramdır. Bunun ortası ise seha ve cömertliktir. Nitekim Cenab-ı Hakk Kur’an-ı Kerim’de mealen buyurmuştur:
“Onlar sarfettikleri zaman ne israf ederler ne de cimrilik, ikisi arasında bir yol tutarlar.”1
Cimriliğin de israfın da İslâm ahlâkında yeri yoktur. Mal ve nimet Allah’ın bir lütfu ve ihsanıdır. Eğer bunlar Cenab-ı Hakk’ın emir ve rızası dairesinde harcanırsa Allah, o mal ve servetin bereketini arttırır, sahibine huzur ve saadet verir. İnsanın verdiği zekat ve sadaka, yaptığı hayır ve ihsanlar onun hem dünyasını hem de âhiretini mamur eder.
Cenab-ı Hakk’ın insana servet ve mal vermesindeki hikmetlerden biri de onları cömertlik ve cimrilik imtihanına tabi tutmasıdır. Cömert insanlar, herkes tarafından sevilir.Cimri insanın dostu ve halk nezdinde itibarı olmaz
Allah-ü Teâla cimrilik hakkında başka bir ayette de:
“Allah’ın fazl u kereminden kendilerine verdiğini (harcamakta) cimrilik edenler, bunun kendileri için bir hayır olduğunu sanmasınlar. Bilakis bu onlar için bir şerdir. Onların cimrilik ettikleri şey, kıyamet günü boyunlarına dolanacaktır.”2
buyurarak, cimrilerin âhirette azaba maruz kalacaklarını ifade etmektedir.
Başka bir ayette ise şöyle buyrulmuştur:
“Onlar hem cimrilik ederler, hem insanlara cimriliği emrederler. Allah’ın lütf u inayetinden kendilerine verdiğini gizlerler.”3
Cimriliğin en önemli sebepleri aşırı mal sevgisi, ölümü düşünmemek ve çoluk çocuğunun istikbaldeki nafakasını düşünerek mal biriktirmektir. Böyle bir insanın misali ipek böceğine benzer. İpek böceği kısa ömrüne yazaran kendi ördüğü kozanın içinde yaşar ve yanar, fakat yaptığı ipeği başkası giyer. Evet cimrilik eden, nefsinin hizmetkarı ve varislerinin de hazinedârıdır.
Cimrilik hem fertleri hem de bütün toplumu ilgilendiren bir hastalıktır.
Peygamber Efendimiz (asm.) cimrilik hakkında şöyle buyurmuştur:
“Aman aman, cimrilikten son derece sakınınız. Zira sizden öncekileri cimrilik helak etmiştir. Cimrilik onları kan dökmeye ve haramı helal tanımaya sürüklemiştir.”4
“İki haslet vardır ki, bir müminde bulunmazlar. (Bunlar) cimrilik ve kötü huydur.”5
“Cömerdin yemeği şifa, cimrininki hastalık sebebidir.”,
“Cahil bir cömert, Allah katında, cimri olan alimden daha sevimlidir.”,
“Cimri olan her ne kadar zahid de (dünyadan elini çekmiş) olsa cennete giremez.”6
İnsan, zenginliğin ilahi bir ihsan olduğunu bilmeli ve ona şükür olarak bu imkanları hayır ve hasenatta harcamalıdır.
Yahya b. Muaz şöyle demiştir:
“Kötü kimseler olsalar bile, cömertler için herkesin kalbinde bir sevgi vardır. İyi olsalar bile cimrilere karşı herkesin kalbinde yalnız nefret vardır.”
İbnü’l-Mutez de cimrilik hakkında “İnsan malına cimrilik ettiği nisbette, şeref ve haysiyetinden kaybeder.” demiştir. Halbuki insanın şeref ve haysiyeti dünya ve içindekilerden daha aziz ve daha üstündür.
Dipnotlar:
1 Furkan Sûresi, 25/67.
2 Âl-i İmran Suresi, 3/180.
3 Nisa Suresi, 4/37.
4 Müslim.
5 Tirmizî, Ebu Said’den rivayet etmiştir.
6 Tirmizî’den rivayet edilmiştir.