İnsanın bir mağazadan, mağazacıya verdiği para nisbetinde mal alacağı malûmdur. Beş lira ile bin liralık mal satın almayı kimse aklından geçirmez. Veya diğer bir ifadeyle, beş lirası olan bir kimsenin bin lirası olan kimseyle, o mağazadan aynı derecede nasip alacakları beklenemez. Aynı şekilde uhrevî ticaretteki kazancımız da başta ihlâs olmak üzere, sarfedeceğimiz mesai nisbetinde olacaktır.
Ömür sermayemizin en verimli zamanı olan gençliğimizi yalnız dünya işlerine harcayıp, ihtiyarlığımızı âhirete ayırmamız, ticaret bilmemekten başka bir şey değildir. Dünyevî işlerde bile durum böyledir. Gençliğini sefahatte geçiren bir kimse, ihtiyarlığında dünya işlerine teveccüh etse ne derece muvaffak olabileceği tahmin edilebilir. Nitekim, devlet de memurlarını gençlik, olgunluk çağlarında çalıştırıp, ihtiyarlıklarında emekliye ayırıyor. Ömrümüzün sadece dünyaya bile yaramadığı için emekliye ayrılan kısmını âhirete ayırmamız bu uhrevî ticareti istihfaf etmek demektir.
Cenâb-ı Hakk’ın bize vermiş olduğu sermaye, hem dünyaya hem de âhirete kâfi ve vâfidir. Bu noktada insanı, yanında değnekten atom bombasına kadar her türlü silâh bulunan bir avcıya teşbih edebilirsiniz. Bu silâhların her birinin kendine mahsus kullanma yeri vardır. Arslan için kullanılacak silâhın tavşan avlamada kullanılması zararlı olduğu gibi, bir şehre atılacak atom bombasını arslana atmak da zarar olacaktır. Biz de bu avcı gibi, hem dünya ve hem de ahiret saadetini avlayabilecek aletleri yerinde kullanabildiğimiz takdirde, ömrümüzün her devresinde hem dünya hem de âhiret işlerimizi beraberce devam ettirmemiz mümkündür.
Diğer taraftan, gençliğini Cenâb-ı Hakk’ın rızası yolunda sarfeden bir kimse, âhir ömründe ahirete daha ziyade çalışmak arzu eder. Bunun sebebi, imtihan müddetinin son dakikalarına gelmiş olmanın verdiği heyecan veya imtihan meydanının kapanmaya yaklaşması dolayısıyla, zamanın kıymetinin daha bariz bir şekilde ortaya çıkmasıdır.
Bir öğrenci, bütün yıl boyunca ders çalışmakla beraber imtihana yakın günlerde çalışmalarını daha da hızlandırır…
